Menopauza – co to właściwie jest i jak ją zdiagnozować?
Menopauza to naturalny etap w życiu każdej kobiety. Jednak wciąż krąży wokół niej wiele mitów i niedomówień. Pojęcia takie jak „klimakterium” czy „przedwczesna menopauza” mogą być niejasne, a pytania o to, kiedy się rozpoczyna, w jakim wieku zazwyczaj występuje i ile trwa, często pozostają bez odpowiedzi.
Dlatego w Fem Medical Clinic – klinice specjalizującej się w zdrowiu kobiet, rozpoczynamy cykl wywiadów ze specjalistami w celu wyjaśnienia wątpliwości związanych z menopauzą i pomocy pacjentkom w radzeniu sobie z jej objawami. Dziś porozmawiamy z prof. Edytą Horosz, ekspertem w dziedzinie zdrowia okołomenopauzalnego.
Fem: Pani Profesor, zacznijmy od podstawowego pytania – czym dokładnie jest menopauza?
Prof. Edyta Horosz: Menopauza to ostatnia naturalna menstruacja w życiu kobiety, po której przez kolejne 12 miesięcy nie występują żadne krwawienia. Jest to moment, w którym w jajnikach zanikają ostatnie pęcherzyki zawierające komórki jajowe, co powoduje gwałtowny spadek hormonów, przede wszystkim estrogenów. Warto jednak podkreślić, że menopauza to tylko jeden z etapów szerszego procesu, nazywanego klimakterium.
Fem: Wiele kobiet używa terminów „menopauza” i „klimakterium” zamiennie. Czy mogłaby Pani wyjaśnić, czym się one różnią?
Prof. Edyta Horosz: To częsty błąd, bo oba pojęcia mają inne znaczenie. Klimakterium to okres przejściowy w życiu kobiety, obejmujący czas przed menopauzą (tzw. perimenopauza), sam moment menopauzy oraz kilka lat po niej. Jest to szeroki proces zmian hormonalnych, który może zacząć się nawet na 5-10 lat przed ostatnią menstruacją. W tym czasie kobiety mogą doświadczać wielu objawów, takich jak nieregularne cykle, uderzenia gorąca, problemy ze snem czy wahania nastroju.
Fem: Jak menopauza wpływa na cykl menstruacyjny i jakie zmiany mogą zaobserwować kobiety w okresie okołomenopauzalnym?
Prof. Edyta Horosz: W okresie perimenopauzy, czyli przed menopauzą, cykle menstruacyjne stają się nieregularne. Możemy zaobserwować zarówno wydłużenie, jak i skrócenie przerw między kolejnymi krwawieniami oraz zmiany w ich intensywności – od bardzo obfitych po skąpe. Może to wynikać z niestabilnego poziomu hormonów, który stopniowo prowadzi do zaniku owulacji. Ważne jest, aby w tym okresie regularnie odwiedzać ginekologa, ponieważ nieregularne krwawienia mogą być również objawem innych schorzeń.
Fem: W jakim wieku najczęściej zaczyna się menopauza? Czy menopauza zawsze występuje w określonym wieku, czy może zdarzać się wcześniej?
Prof. Edyta Horosz: W Polsce średni wiek wystąpienia menopauzy to 51 lat, ale zakres może być dość szeroki – od 45 do 55 lat. Wpływ na to mają różne czynniki, takie jak kwestie genetyczne, styl życia czy stan zdrowia. Ważne jest, aby kobiety były świadome tych zmian i przygotowane na ich nadejście. Może jednak zdarzyć się że ostatnia miesiączka wystąpi nawet przed 40 rokiem życia. Taki stan nazywamy przedwczesną menopauzą. Poza pewnymi czynnikami genetycznymi może ona wynikać z różnych przyczyn autoimmunologicznych, przebytych operacji ginekologicznych czy terapii przeciwnowotworowej. Przedwczesna menopauza wiąże się z wieloma wyzwaniami zdrowotnymi, w tym z wyższym ryzykiem osteoporozy i chorób sercowo-naczyniowych, dlatego wymaga szczególnej opieki medycznej.
Fem: Jak długo kobieta znajduje się w okresie menopauzy i kiedy można uznać, że ten etap się zakończył?
Prof. Edyta Horosz: Sama menopauza to moment ostatniej menstruacji, ale objawy okołomenopauzalne mogą trwać znacznie dłużej. Najbardziej intensywne objawy, takie jak uderzenia gorąca czy problemy ze snem, zazwyczaj występują w ciągu 2-5 lat po menopauzie, ale u niektórych kobiet mogą się utrzymywać nawet przez dekadę. Proces ten jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników, w tym od poziomu hormonów oraz stylu życia.
Fem: Czy zatem jest jakiś sposób aby wykryć kiedy menopauza się pojawi? Czy są dostępne jakieś testy na menopauzę?
Prof. Edyta Horosz: Tak, istnieją różne metody pozwalające ocenić, czy kobieta zbliża się do okresu menopauzy lub już w niego weszła. Jednym z podstawowych badań jest oznaczenie poziomu hormonu folikulotropowego (FSH). W okresie menopauzy poziom FSH wzrasta, ponieważ organizm próbuje stymulować jajniki do produkcji hormonów. Warto również zbadać poziom estradiolu, który w tym czasie zazwyczaj znacząco spada.
Na rynku dostępne są również domowe testy na menopauzę, które mierzą poziom FSH w moczu. Działają one na podobnej zasadzie jak testy ciążowe i mogą być przydatnym narzędziem do wstępnej oceny. Należy jednak pamiętać, że ich wyniki powinny być interpretowane ostrożnie i w połączeniu z objawami klinicznymi.
W diagnostyce menopauzy ważna jest nie tylko analiza wyników badań hormonalnych, ale również szczegółowy wywiad medyczny oraz ocena objawów o których będziemy rozmawiać w kolejnym wywiadzie (link). Ginekolog może również zalecić dodatkowe badania, takie jak USG narządu płciowego, aby wykluczyć inne przyczyny zmian hormonalnych. Regularne konsultacje i kontrolne badania są kluczowe, aby upewnić się, że objawy są związane z menopauzą, a nie innymi stanami zdrowotnymi.
Dziękujemy prof. Edycie Horosz za podzielenie się swoją wiedzą i zapraszamy do kolejnych wywiadów, w których poruszymy konkretne problemy zdrowotne oraz sposoby radzenia sobie z objawami menopauzy. Zachęcamy również do odwiedzenia Femiteki Fem Medical Clinic (www.fem.clinic/femiteka), gdzie znajdziecie Państwo więcej informacji i porad.